12 Μαϊ. 2020

ΠΟΣΟ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΕ ΤΑ ΙΒΡΙΔΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΥΘΝΙΚΕΣ

ΓΥΡΙΖΟΥΜΕ ΠΙΣΩ ΓΙΑ ΝΑ ΠΑΜΕ ΜΠΡΟΣΤΑ

O μέσος γεωργός πριν 40 περίπου χρόνια παράτησε τις παραδοσιακές ποικιλίες, για να τις αντικαταστήσει με υβρίδια. Από τη στιγμή που έγινε η μετάβαση αυτή, ο γεωργός είναι υποχρεωμένος κάθε χρόνο να αγοράζει σπόρους σποράς από εταιρίες, κυρίως Oλλανδικές και Iσραηλίτικες. Άρα η αύξηση της απόδοσης (και η σύνδεσή της με την επιδότηση κυρίως στη δεκαετία του ‘80 και ‘90) τον κατέστησε εξαρτημένο. Σκεφτείτε απλά τι θα συνέβαινε αν μία και μόνο χρονιά δε μπορούσαμε να εισαγάγουμε σπόρους σποράς.

H γεωργική παραγωγή θα μειωνόταν ραγδαία, καθώς δε θα μπορούσαν να καλλιεργήσουν αρκετές γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Φυσικά δεν είναι η μόνη μετάβαση που έγινε χωρίς μελέτη στην Eλλάδα, αλλά σε αυτή την περίπτωση ακόμη και εμείς σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μία τεράστια έκπληξη.

Tα φυτά των παραδοσιακών ποικιλιών καλά προσαρμοσμένα στο περιβάλλον που καλλιεργήθηκαν για σειρά χρόνων και για πολλές γενεές, έφεραν γενετικό φορτίο που τους επέτρεψε να επιζήσουν στη δοκιμασία του πιο σκληρού κριτή. Tης φύσης. Αυτός ο σκληρός κριτής πετάει έξω οτιδήποτε δε μπορεί να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις του. Oι παραδοσιακές ποικιλίες, με αυτή την έννοια, κρύβουν στο γενετικό τους υλικό απαντήσεις στις περιβαλλοντολογικές προκλήσεις, στις οποίες σήμερα απαντάμε με τη χρήση φυτοφαρμάκων.

Eίναι επομένως σημαντικό να ξεφύγουμε από τα τυποποιημένα ομοιόμορφης εμφάνισης προϊόντα, αλλά ταυτόχρονα να δώσουμε την ευκαιρία στους παραγωγούς να καλλιεργήσουν ξανά τα δικά τους σπόρια, σπάζοντας τον κύκλο της εξάρτησής τους από μεγάλες εταιρίες.

Σήμερα οι περισσότεροι σπόροι στην αγορά είναι υβρίδια (Hybrid F1). Υβρίδια ονομάζονται οι σπόροι που έχουν γονιμοποιηθεί από δύο η περισσότερες ποικιλίες του ίδιου είδους φυτού, δημιουργώντας μια νέα ποικιλία με χαρακτηριστικά των προγόνων του. Οι σύγχρονοι σπόροι επηρεασμένοι από την «πράσινη επανάσταση» και τις σημερινές αγροτικές και εμπορικές απαιτήσεις, είναι κυρίως υβρίδια που έχουν επιλεγεί για την αυξημένη αντοχή τους στην καλλιέργεια και περισσότερο ακόμα για την αντοχή τους στην υπερβολική μετακίνηση και συντήρηση, άρα για την αναμενόμενη κερδοφορία.

Οι παραδοσιακοί σπόροι στην διάρκεια του χρόνου έχουν σταθεροποιηθεί και έτσι προσφέρουν απογόνους με κοινά χαρακτηριστικά, παρέχοντας αυτάρκεια με την συλλογή και διατήρηση τους.

Οι βιολογικοί σπόροι δεν είναι απαραίτητα και παραδοσιακοί. Απλώς δηλώνουν ότι καλλιεργήθηκαν με όριο σε χημικά. Μπορεί δηλαδή να είναι και σύγχρονα υβρίδια και για αυτό δεν πρέπει να μπερδεύονται.

Τι γυρεύει ένα γονίδιο καρότου μέσα στο ρύζι ή ένα γονίδιο από κοτόπουλο μέσα στις πατάτες; Τα «παιχνίδια» με το DNA των τροφίμων τελικά είναι για το καλό μας;

Ντομάτες που αργούν να χαλάσουν, ρύζι με αντιοξειδωτικά καροτενοειδή, φυτά-φάρμακα με αντικαρκινική δράση, καλαμπόκι που δεν κινδυνεύει από τα ζιζάνια… Με μια λέξη: γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα – μεταλλαγμένα, όπως συνηθίζουμε να τα αποκαλούμε. Από τότε που κυκλοφόρησαν στην αγορά οι πρώτοι γενετικά τροποποιημένοι σπόροι σόγιας στα μέσα της δεκαετίας του ’90, το ερώτημα του κατά πόσον τα μεταλλαγμένα τρόφιμα ωφελούν ή βλάπτουν την υγεία και το περιβάλλον εξακολουθεί να διχάζει τους ειδικούς.

Τι είναι τα μεταλλαγμένα;
Είναι τρόφιμα και ζωοτροφές που προέρχονται από φυτά στο DNA των οποίων έχουν προστεθεί γονίδια που ανήκουν σε άλλα φυτά, ζώα, βακτήρια ή ιούς. Με τη βοήθεια της γενετικής μηχανικής, τα επιλεγμένα γονίδια μεταφέρονται από το ένα είδος στο άλλο, ακόμη και μεταξύ οργανισμών που δεν συγγενεύουν μεταξύ τους. Πρόκειται, δηλαδή, για διασταυρώσεις που δεν προκύπτουν στη φύση, αλλά καθίστανται εφικτές στο εργαστήριο, χάρη στην ανθρώπινη παρέμβαση.
Η πρώτη γενιά των γενετικά τροποποιημένων σπόρων -όπως η σόγια και το καλαμπόκι- δημιουργήθηκε στις ΗΠΑ με σκοπό το όφελος του καλλιεργητή. Με άλλα λόγια, η τροποποίηση στο DNA του φυτού γίνεται ώστε αυτό να είναι πιο ανθεκτικό σε παράγοντες όπως τα ζιζάνια, τα έντομα, ακόμη και οι καιρικές συνθήκες. Με αυτό τον τρόπο, θεωρείται ότι εξασφαλίζεται η αύξηση της παραγωγής, μειώνεται η ανάγκη των ψεκασμών και της χρήσης λιπασμάτων και τα φυτά γίνονται πιο ανθεκτικά. Σήμερα, οι κυριότερες κατηγορίες γενετικά τροποποιημένων φυτών που παράγονται περιλαμβάνουν εκείνα που έχουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε συγκεκριμένα ζιζανιοκτόνα (π.χ. βαμβάκι, καλαμπόκι, καπνός), οπότε και δεν κινδυνεύουν να καταστραφούν στη διάρκεια των ψεκασμών, καθώς και εκείνα με ανθεκτικότητα σε ιούς και έντομα (π.χ. ντομάτες, καλαμπόκι).

Στείρα φυτά
Τα γενετικά τροποποιημένα φυτά δεν μπορούν να αναπαραχθούν από μόνα τους. Για τη σοδειά της επόμενης χρονιάς, δηλαδή, απαιτούνται εκ νέου σπόροι από τις εταιρείες που τα προμηθεύουν. Ένας από τους φόβους που εκφράζουν οι αγρότες που καλλιεργούν συμβατικά φυτά είναι ότι, σε περίπτωση μεταφοράς και πρόσμειξης των μεταλλαγμένων με τα συμβατικά φυτά, θα μπορούσε να επηρεαστεί η γονιμότητα των τελευταίων, αλλάζοντας με αυτό τον τρόπο τις συνθήκες της εργασίας των καλλιεργητών.